IMPLEMENTASI ḤAḌĀNAH DI MAHKAMAH SYARIAH MALAYSIA: SOROTAN LITERATUR

THE IMPLEMENTATION OF ḤAḌĀNAH IN MALAYSIAN SHARĪ ̒AH COURT: A LITERATURE REVIEW

Abstract

Ḥaḍānah or child custody is an issue that often arises after divorce until today. Various initiatives are carried out by the authorities such as the Syariah High Court, the Syariah Judiciary Department of Malaysia (JKSM) and the Islamic Religious Council for each state in Malaysia to overcome this problem. This is because, this issue involves the welfare of Muslim children, that are affected by divorce as well as the rights of disputing parties, namely mother and father that need to be emphasized. Therefore, this literature review is to identify the issues that arise, the development and solutions provided for haḍānah issues. This study is qualitative by taking a descriptive content analysis approach by evaluating facts and arguments from various primary and secondary sources related to the study. The results of literature review shows that several issues are arising in the Syariah Court such as the existence of International Convention affecting Islamic Family Law, the limitation of sole custody practice, the absence of specific interpretations for the welfare of Muslim children, the issue of determining children`s religion in ḥaḍānah, the issue of ḥaḍānah is assumed biased towards women. This study also identifies positive developments in the resolution of haḍānah cases in terms of its application, namely the proposal of the concept of maslahah as a measure of children's welfare, granting joint custody to parents, sulh function in ḥaḍānah, proposed establishment of the Family Court in Malaysia and involvement of experts in related disciplines . However, in general, there are some of these suggestions that have not been implemented and are still at the evaluation stage. Therefore, this study suggests that these aspects need to be discovered and specific guidelines need to be formed and harmonized based on the principles of haḍānah welfare to achieve Maqāṣid Al-Sharī ̒ah which also is in accordance with the demands of the times and social changes in Malaysia.

Abstrak

Ḥaḍānah atau hak penjagaan anak ini merupakan satu isu yang sering timbul setelah berlakunya penceraian sehingga hari ini. Pelbagai inisiatif dijalankan oleh pihak berautoriti seperti Mahkamah Tinggi Syariah, Jabatan Kehakiman Syariah Malaysia (JKSM) dan Majlis Agama Islam bagi setiap negeri di Malaysia bagi mengatasi masalah ini. Hal ini kerana, isu ini melibatkan kebajikan kanak-kanak Muslim yang terkesan daripada penceraian begitu juga hak anggota keluarga yang lain iaitu ibu dan bapa yang perlu dititikberatkan. Justeru, sorotan literatur ini dilakukan bertujuan untuk mengenal pasti isu-isu berbangkit, perkembangan dan hala tuju penyelesaian Mahkamah Syariah dalam isu haḍānah ini. Kajian ini berbentuk kualitatif dengan mengambil pendekatan analisis kandungan secara deskriptif dengan menilai fakta dan hujah dari pelbagai sumber primer dan sekunder yang berkaitan dengan kajian. Temu bual bersama hakim Mahkamah Syariah juga dilakukan untuk menyokong dapatan kajian. Hasil tinjauan mendapati, terdapat beberapa isu berbangkit di Mahkamah Syariah seperti kewujudan Konvensyen Antarabangsa memberi kesan kepada Undang-undang Keluarga Islam, isu peruntukan ḥaḍānah dianggap bias kepada wanita, pengamalan hak penjagaan tunggal kurang efektif, ketiadaan tafsiran khusus untuk kebajikan kanak-kanak Muslim, isu penentuan agama kanak-kanak bagi ibu bapa yang berbeza agama dalam ḥaḍānah. Kajian ini juga mengenal pasti perkembangan positif dalam penyelesaian kes haḍānah dari sudut pengaplikasiannya iaitu cadangan menafsirkan makna kepentingan dan kebajikan anak-anak dalam ḥaḍānah, konsep maṣlaḥah sebagai kayu ukur kebajikan kanak-kanak, pemberian hak bersama kepada ibu bapa, pemerkasaan fungsi sulh dalam ḥaḍānah, cadangan penubuhan Mahkamah Keluarga, penglibatan pakar kanak-kanak dalam pelbagai disiplin. Walau bagaimanapun, secara umumnya terdapat sebahagian cadangan ini masih ada yang belum dijalankan dan masih di tahap penilaian.  Maka, kajian ini mencadangkan aspek-aspek ini perlu dikaji dan panduan khusus perlu dibentuk dan diharmonikan berdasarkan prinsip-prinsip kebajikan haḍānah bagi mencapai Maqāṣid Al-Sharī ̒ah di sebalik hukum ini bersesuaian dengan tuntutan peredaran zaman, masa dan sosial di Malaysia.